15 września 2025 r. Sekretariat Zarządu Głównego ZNP postanowił:

• ustanowić dzień 26 października każdego roku Dniem Pamięci o Tajnej Organizacji Nauczycielskiej,
• zobowiązać Komisję Kultury, Sportu i Turystyki ZG ZNP do opracowania i przedstawienia podczas posiedzenia Zarządu Głównego ZNP w grudniu 2025 r. propozycji dotyczących form obchodów Dnia Pamięci o Tajnej Organizacji Nauczycielskiej przez ogniwa ZNP,
• w roku 2025 w Dniu Pamięci o Tajnej Organizacji Nauczycielskiej ogniwa ZNP zobowiązane są do wywieszenia flag związkowych na budynkach, w których mają siedzibę.

Tajna Organizacja Nauczycielska to kryptonim podziemny Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP). W czasie drugiej wojny światowej ZNP już październiku 1939 r. wznowił działalność pod nazwą Tajna Organizacja Nauczycielska i rozpoczął tajne nauczanie, co groziło zesłaniem do obozów koncentracyjnych i egzekucjami.

TON została założona 26 października 1939 r. przez Zygmunta Nowickiego (1881-1944), prezesa ZNP i doświadczonego konspiratora jeszcze z czasów carskich (prezes Nowicki prowadził tajne nauczanie w zaborze rosyjskim) oraz czterech innych przedstawicieli Związku, będących zarazem członkami Prezydium Zarządu Głównego ZNP, czyli: Kazimierza Maja, Wacława Tułodzieckiego, Teofila Wojeńskiego i Czesława Wycecha. Zdecydowali ono wówczas, że ZNP przechodzi do działalności podziemnej, przyjmując kryptonim Tajna Organizacja Nauczycielska (TON). Więcej na ten temat TUTAJ.

Efektem działalności nauczycieli skupionych w TON było uruchomienie w konspiracji zlikwidowanych przez okupanta szkół średnich, zakładów kształcenia nauczycieli, szkół wyższych. Prowadzono też tajne lekcje historii, geografii i literatury ojczystej, usunięte decyzją władz okupacyjnych w szkołach powszechnych.

Nauczyciele tajnego nauczania płacili za swoje zaangażowanie często najwyższą cenę. Aresztowani przez Niemców ginęli w katowaniach gestapo i w egzekucjach. Jednym z najbardziej znanych nauczycieli TON zamordowanych przez Niemców był Marian Batko, aresztowany w Krakowie w drodze na tajne lekcje. Zginął zamordowany w bunkrze głodowym 27 kwietnia 1941 r. w niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz. W rocznicę jego śmierci Związek Nauczycielstwa Polskiego organizuje Nauczycielskie Dni Pamięci i Pokoju.